Bệnh tay chân miệng có nguy hiểm không?

Thời tiết chuyển giao từ hè sang thu cũng là thời điểm thuận lợi cho dịch bệnh tay chân miệng vào mùa. Bệnh thường xảy ra phổ biến ở trẻ em và có tốc độ lây lan khá cao. Vậy bệnh tay chân miệng có nguy hiểm không và cách điều trị tại nhà như thế nào?

Bệnh tay chân miệng có nguy hiểm không?

Bệnh tay chân miệng là một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính do virut đường ruột gây ra, hay gặp ở trẻ dưới 5 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu là coxsackie virut nhóm A16 (CA16), A10 (CA10) và Enterovirus 71 (EV71).

Bệnh phần lớn là lành tính và tự khỏi trong vòng một tuần. Tuy nhiên, nếu do EV71 thì có thể gây ra các vụ dịch lớn, có thể gây tử vong nhanh chóng cho trẻ em, nhất là trẻ nhỏ. Trong bài này chúng tôi đề cập đến cách theo dõi và xử trí cho bệnh nhân bị TCM do EV71.

Bệnh chân tay miệng có biểu hiện bệnh cảnh rất khác nhau, có thể không có triệu chứng, có thể sốt nhẹ, phát ban đến thể rất nặng gây tử vong nhanh do biến chứng như phù phổi, suy tuần hoàn, hô hấp với các biểu hiện thần kinh khác nhau.

Nhìn chung đa số là thể nhẹ hay gặp ở cộng đồng. Sau thời gian 2 – 4 ngày nhiễm bệnh trẻ sẽ có các biểu hiện sau: Bệnh thường bắt đầu với sốt 38 – 390C, kém ăn, mệt mỏi, thường đau họng; Sau 1 – 2 ngày sốt thường xuất hiện đau ở miệng, nhìn thấy các vết đỏ rộp lên có thể gây loét. Thương tổn thường thấy ở lưỡi, lợi răng và mặt trong niêm mạc má. Đồng thời xuất hiện các ban đỏ ở da, không ngứa, có thể có mụn nước khu trú ở lòng bàn tay, bàn chân, đôi khi có ở mông.

Những trường hợp có biến chứng nặng về hô hấp, thần kinh phải được theo dõi và điều trị ở bệnh viện.

Cách điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà

Hiện nay chưa có thuốc đặc trị chống EV71, vì vậy việc điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng và các biện pháp điều trị tích cực nhằm duy trì chức năng sống đối với các trường hợp nặng, đặc biệt có suy tuần hoàn, hô hấp.

Hiện nay chưa có thuốc đặc trị chống virut EV71. Một số nghiên cứu dùng acyclovir là thuốc kháng virut hoặc dùng interferon là một nhóm protein tự nhiên được sản xuất bởi các tế bào của hệ miễn dịch của hầu hết các động vật nhằm chống lại các tác nhân gây bệnh như virut, vi khuẩn, ký sinh trùng và tế bào ung thư. Hiện nay, các chế phẩm interferon gamma chủ yếu được dùng trong các bệnh viêm gan do virut B, C hoặc HIV/AIDS. Còn các loại interferon có khả năng ức chế EV71 vẫn đang được thử nghiệm.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khu vực Tây Thái Bình Dương có đưa ra hướng dẫn xử trí bệnh tay chân miệng từ năm 2011 như sau:

– Nếu trẻ mới có các dấu hiệu như sốt hoặc bệnh sử có sốt, ban sẩn mụn nước ở tay chân, có thể loét miệng hoặc không. Đây là giai đoạn không có biến chứng có thể điều trị tại nhà các triệu chứng này: dùng paracetamol hạ sốt giảm đau. Uống bù nước và điện giải bằng dung dịch oresol. Dùng dung dịch sát khuẩn da như xanhmethylen, milian… và niêm mạc như zytee, kamistad… cho các vết loét. Và hướng dẫn cha mẹ nhận biết các dấu hiệu nguy cơ như sốt cao, li bì, nôn… để đưa trẻ đến cơ sở y tế.

Theo dõi các dấu hiệu lâm sàng chưa có nguy cơ từ 1 – 2 ngày hoặc tới 1 tuần lúc đó bé sẽ hồi phục.

– Nếu trẻ có các dấu hiệu nặng lên cần đưa trẻ tới viện ngay.

Lưu ý: Bệnh chân tay miệng là bệnh nhiễm khuẩn do virut đường ruột, nên kháng sinh thông thường không có tác dụng. Các bà mẹ thấy con bị bệnh là dùng ngay kháng sinh mà không biết rằng bệnh do virut nên việc dùng kháng sinh không những không có tác dụng gì đối với bệnh mà chỉ gây hại sức khỏe, làm bệnh nặng lên và tạo nên tình trạng kháng thuốc trong cộng đồng rất khó khăn cho việc điều trị bệnh nói chung và bệnh chân tay miệng nói riêng.

Phòng ngừa bệnh tay chân miệng ở trẻ

Vì chưa có vaccin phòng bệnh nên biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất vẫn là thực hiện vệ sinh tốt được áp dụng rộng rãi trong cộng đồng:

– Rửa tay đúng và thường xuyên bằng xà phòng, nhất là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.

– Làm sạch các vết bẩn, các dụng cụ đồ chơi bằng xà phòng hay dung dịch sát khuẩn.

– Tránh tiếp xúc (hôn, ôm ấp, dùng chung đồ dùng hoặc cốc chén) với người bệnh TCM.

– Các cơ sở y tế, phòng dịch phải phát hiện và thông báo kịp thời các trường hợp bị bệnh.

Những sai lầm dễ gây biến chứng tay chân miệng

– Vệ sinh răng miệng không đúng cách

Các chuyên gia cho biết, khi bị tay chân miệng, trong miệng các em sẽ mọc các nốt phỏng. Trẻ bị đau, vì thế dẫn đến tình trạng bỏ ăn, không cho cha mẹ vệ sinh răng miệng dẫn đến nguy cơ bị bội nhiễm viêm nha chu, nấm miệng…

Các bệnh có khả năng gia tăng hơn khi cho các cháu vệ sinh răng miệng không đúng cách, bố mẹ làm trượt vỡ các nốt phỏng, làm vết loét thêm nặng thêm.

Theo khuyến cáo của các chuyên gia, chỉ nên vệ sinh cho trẻ bằng nước muối sinh lý, xúc miệng cho trẻ sau bữa ăn, trước khi đi ngủ, sau khi ngủ dậy. Khuyến khích trẻ uống nước nhiều, xúc miệng nước muối. Bằng cách này sẽ không gay nguy hiểm mà vẫn làm sạch răng miệng.

– Ủ ấm con quá mức

Bố mẹ chỉ nên cho trẻ uống hạ sốt khi bé sốt trên 38,5 độ C. Đặc biệt, khi trẻ sốt, phụ huynh cần phải cho con ở nơi thông thoáng, mặc đồ rộng rãi. Nhiều người ủ ấm quá mức khiến trẻ ra mồ hôi càng làm tình trạng nặng hơn.

– Lạm dụng truyền nước

Viện Dinh dưỡng khuyến cáo các bậc phụ huynh không nên lạm dụng truyền dịch cho trẻ. Biện pháp này chỉ áp dụng khi trẻ có những biểu hiện mất nước nặng như nôn mửa, tiêu chảy, sốt cao và phải theo chỉ định của bác sĩ.

Đối với trẻ mắc bệnh ở thể nhẹ, điều trị tại nhà, gia đình nên cho bé uống nhiều nước trái cây như cam, bưởi… để bổ sung vitamin C, nâng cao sức đề kháng. Ngoài ra, các loại quả có màu đỏ, màu vàng như nước ép cà rốt, cà chua, dưa hấu… rất giàu vitamin A – một trong những vitamin rất quan trọng tăng cường hệ miễn dịch, làm lành nhanh các vết tổn thương.

Khi bị tay chân miệng, cha mẹ nên bổ sung kẽm – một vi chất dinh dưỡng quan trọng cho cơ thể – giúp con nhanh khỏi. Kẽm có nhiều nhất trong các thực phẩm như hải sản, bao gồm hầu, ngao, hoặc các thực phẩm hàng ngày như lòng đỏ trứng, thịt gà… Bố mẹ nên chế biến thành các món cháo, súp cho bé dễ ăn.

– Trẻ mắc bệnh từ đôi tay của cha mẹ

Khi chăm sóc cho con trẻ, cha mẹ cũng vô tình cũng mang virus gây bệnh. Nhưng người lớn không phát bệnh, vì thế chỉ rửa tay cho trẻ con là chưa đủ, người lớn cũng cần rửa sạch tay vớ i xà phòng, sau đó rửa lại bằng nước sạch.

Nên vệ sinh sạch sẽ cả thau chậu tắm giặt, ngừa virus bám lại trên tay và gây bệnh cho trẻ nhỏ. Đặc biệt là những người trông trẻ, giáo viên ở các trường học càng cần chú ý hơn.

– Cách ly trẻ với trường lớp

Khi phát hiện trẻ bị tay chân miệng, cần cho trẻ cách ly ít nhất là 10 ngày kể từ khi khởi bệnh, không cho trẻ có biểu hiện bệnh đến lớp và chơi với các trẻ khác gây bùng phát dịch.Virus gây bệnh tay chân miệng có thể lây nhiễm từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp với dịch mũi, họng, nước bọt, chất dịch từ mụn nước, hoặc phân của người bị nhiễm bệnh.

Bệnh tay chân miệng có thể gây ra nhiều biến chứng nếu bố mẹ không kịp thời phát hiện và chăm sóc đúng cách. Do đó, không nên tự ý điều trị bệnh tại nhà mà cần đưa trẻ thăm khám tại các cơ sở y tế và thực hiện đúng theo biểu đồ điều trị do bác sĩ chỉ định tại nhà để giúp bé mau chóng hồi phục.